AQUACOSM (EU-732065): Tatlı su ve denizel deneysel araştırma altyapılarını birbirine bağlayan ağ

Nehirler, göller, nehir yatakları ve açık okyanus birbirine bağlı sistemlerdir, bu sistemlere bağlı süreçlerinin tümü küresel ölçekte ekosistem üzerinde etkilidir. Bu etkiye rağmen deniz ve tatlı su kaynaklarına ait fonlar ayrı ayrı oluşturulmaktadır ve deneysel yaklaşımlar genellikle tek bir yerde uluslararası koordinasyon olmadan gerçekleştirilmektedir. AQUACOSM projesi bunun önüne geçmiş ve hem tatlı su hem de deniz çalışmalarını ortak bir şekilde geliştirmek, araştırmayı koordine etmek, uluslararası araştırmayı geliştirmek amaçlı büyük ölçekli Mezokozm altyapılarını geliştirmek için tasarlanmıştır. Proje, ilk uluslararası çağrı olan (AB H2020-INFRAIA) tarafından finanse edilmektedir.

Büyük hacimlerde ki (1-1000m3) mezokozmlar deneysel yaklaşımı ile doğal sularda strese neden olan birçok faktörün tüm ekosistemler üzerindeki etkileri haftalar veya yıllar boyunca ölçülebilir. Bu yöntem, gelecekteki iklimin ve kirliliğin sucul ekosistemleri nasıl etkileyebileceğini test etmek için elde edilen uzun süreli veri serisi ve modellerinden çıkarımları karşılaştırmak için en gerçekçi yöntemdir. Bu konudaki tüm yaklaşımlar gelecekteki suyumuzu etkin bir şekilde yönetmek için gereklilikleri belirlemede kullanılabilir. Bununla birlikte, farklı stresörlerin etkileri ekosistemler ve mevsimler vb. arasında büyük ölçüde değişebilir, dolayısıyla bu konuyu en iyi şekilde araştırabilmek farklı yerlerde gerçekleştirilen karşılaştırılabilir mezokozm deneylerin ile mümkündür. AQUACOSM projesi entegre bir tatlı su ve deniz araştırma altyapısı ağı kurarak söz konusu araştırmalar açısından küresel bir boşluğu doldurmaktadır.

AQUACOSM deniz AB projesi MESOAQUA (2009-2012) üzerine inşa edilmiştir. Her iki ağda da Dr. Jens Nejstgaard önderlik etmekte ve Dr. Stella Berger tesislere uluslararası erişimi koordine etmektedir. MESOAQUA 6 denizcinin iş ortağı olmasına rağmen, AQUACOSM bu ağı büyük ölçüde geliştirmiştir. 2 küçük işletme, 10 tatlı su (nehir ve göl), 2 tuzlu ve 2 bentik deniz tesisi ile genişletilmiştir ve Avrupa genelinde 21 ortak ve 50'den fazla bilim insanını içermektedir.

Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen AQUACOSM, 9.999.807 EURO bütçeye sahip dir ve projenin dönemi 01 / 2017- 12/2020 tarihleri arasındadır. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ise AQUACOSM'un 21 ortağından biridir. ODTÜ Mesocosm Sistemini (Şekil 1) çalıştıran Limnoloji Laboratuvarında; arazi örnekleme ekipmanları, laboratuvar ekipmanları,analitik cihazlar (örn. Otoanalizör, çeşitli mikroskoplar) ve bir de iklimlendirme odası bulunmaktadır. ODTÜ Limnoloji Laboratuvarında gerçekleştirilen AQUACOSM deneylerine Prof. Dr. Meryem Beklioğlu yürütücülük yapmaktadır.

Projenin ilk yılında (Haziran-Ağustos 2018) aynı anda sediman ve suyu çevresel olarak uygun miktarda çeşitli mikroplastik polimerlere maruz bırakarak, sığ tatlı su göllerinde meydana gelen etkileri değerlendirmek için mezokozm deneyi yapıldı. İkinci yıl (Haziran-Temmuz 2019), Aquacosm (-JOMEX) ortak mezokozm deneylerinin bir parçası olarak; mezokozmlar karasal kaynaklardan gelen çözünmüş organik karbon (DOC) palslarına göl ekosisteminin verdiği yanıtları araştırmak için kullanılmıştır. Son olarak, 2020'de, yüksek DOC ve sıcaklığın mikrobiyal, planktonik besin zinciri yapısı ve etkinliği üzerindeki etkilerini belirlemek için mezokozm deneyi planlanmaktadır. Bu deney ile bakteriyel, fitoplankton ve zooplankton topluluk fonksiyonu ve topluluk kompozisyonundaki değişiklikler ölçülecektir. Farklı toplulukların DOC palsına ve yüksek sıcaklığa karşı direnci karakterize edilecektir.