Ekosistem çeşitliliğinin ve ekosistemlerin barındırdıkları biyoçeşitliliğin korunması ve devamlılığının sağlanması gelecek nesiller için yaşamsal öneme sahiptir. Hayatımızı devam ettirebilmemiz ve refah içinde yaşayabilmemiz de ekosistemlerin bize sağladığı hizmetlere ve ürünlere (toprak, su ve besin vb.) bağlıdır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de, hızlı nüfus artışı, kentleşme, sanayileşme, sürdürülemez üretim ve tüketim alışkanlıkları oranında doğal ekosistemlerin tahribatı çarpıcı boyutlara ulaşmıştır. Geniş ölçekli yaygın ekolojik sorunları yaşadığımız günümüzde doğayı ve doğal olayları anlama ve ekosistem doğal kaynakları, hizmet ve ürünlerini (tatlısu, orman, bozkır vb. ekosistemleri) etkili ve sürdürülebilir olarak yönetmek vazgeçilmez önem kazanmaktadır.

EKOSAM'ın ana hedefleri arasında;

(1) ODTÜ kampüsü de dahil olmak üzere ülkemizde yaygın bulunan sucul, bozkır ve orman ekosistemlerin yapısı, fonksiyon, biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmet ve ürünlerini araştırmak,

(2) Bu ekosistemlerin yapı ve işlevlerini korumak için günümüzde ısınmakta olan ve gelecekte daha da ısınacak ve kuraklaşacak olan bölgemizde uyum ve azaltma önerileri geliştirmek,

(3) Ekosistem koruma/restorasyon ihtiyaçları ile sosyo-ekonomik gelişmeleri dengeleyen optimal kararların verilmesine yardımcı olacak "sürdürülebilir" yönetim hedeflerini ortaya koymak, ve

(4) Yapılacak araştırmalardan elde edeceği bilgiyi bilimsel farkındalığı artırmak için toplumla paylaşmak ve vatandaş bilimi faaliyetlerini geliştirmek yer almaktadır.

Ülkemizde yaklaşık üçte biri endemik olan 11.000 bitki türü, 19.000 omurgasız türü, 161 memeli türü, 469 kuş türü, 141 sürüngen/amfibi türü ile 320'den fazlası içsularda yaşayan 916 balık türü bulunmaktadır (UBSEP, 2007). Dünyanın en eski uygarlık merkezlerinden biri olan Anadolu birçok tarım ürününün yerel çeşitlerinin de ana yurdudur. Ülkemizin barındırdığı ekosistem ve biyolojik çeşitliliğin küçük ölçekli bir modeli 5,3 milyon nüfuslu Ankara metropolü içinde yer alan 45 km2 alana sahip ODTÜ kampüsünde de yer almaktadır. Orman ekosisteminin yanı sıra barındırdığı çok sayıda otsu bitki türü nedeniyle ve onlarca yıldır insan etkisinden uzak olmasının sonucunda orijinal bozkır örtüsü biyolojik açıdan son derece değerli ve nadir bir örnek oluşturmuştur. ODTÜ yerleşkesi, mümkün olduğunca az müdahale edilmiş, otlatma baskısından uzak, tarım ilaçlarının kullanılmadığı, doğallığını koruyan birkaç İç Anadolu bozkır ekosisteminden birisini barındırmaktadır. Doğal bozkır örtüsünde yaklaşık 700 bitki türü bulunmaktadır, bu sayı tüm Ankara ili sınırları içinde yer alan toplam bitki türünün (2100 bitki türü) üçte birini oluşturmaktadır. Bu bitkilerin 50 tanesi sadece Türkiye'de bulunan, 'endemik' adı verilen ve koruma açısından öncelikli olan türlerdir. ODTÜ ormanı büyük oranda karaçam ağaçları ile kaplıdır, ayrıca sarıçam ve Toros sediri de en sık bulunan ağaç türleri arasındadır. Alıç, ahlat, badem ve mahlep gibi ağaçlı bozkır vejetasyonuna özgü ağaççıklar da kampüs alanı içerisinde yer almaktadır. Geçtiğimiz on yıllar boyunca sürdürülen ağaçlandırma çalışmaları sırasında dikilen bu türler, özellikle çiçekleri ve meyveleri ile yaban hayatı için son derece önemlidir. ODTÜ faunası içerisinde en iyi çalışılmış canlı grubu kuşlardır. Yapılan gözlemler sonucunda bugün yerleşkede 210'dan fazla kuş türünün (Türkiye kuş faunasının yarısı kadar) varlığı tespit edilmiştir. Omurgasızlar fazla bilinmemekle birlikte son yıllarda ODTÜ'de 100'ü aşkın gündüz kelebeği türü tespit edilmiştir (DKM, 2011).

EKOSAM Faaliyet Hedefleri

EKOSAM, ODTÜ kampüsü başta olmak üzere ülkemizin zengin ekosistem ve barındırdıkları biyoçeşitliliğin korunmasında ekolojik bütünlüğü ve sürdürülebilirliği sağlamak için (1) İzleme, (2) Koruma, ve (3) Eğitim faaliyetleri geliştirilecektir. Bu ana faaliyetler altında çok sayıda hedef yer almaktadır:

• Ülkemizin orman, bozkır ve tatlısu ekosistemlerinin yapısı, fonksiyonları ve biyoçeşitlilik mirasının korunması için gerekli bilimsel bilgi birikimi sağlayacak araştırma programları ve projeleri geliştirmek ve uygulamak.

• Bu ekosistemlerde, ODTÜ kampüsü başta olmak üzere ülkemizin diğer bölgelerinde de bulunmayan uzun dönemli ekolojik izleme, yüksek çözünürlüklü izleme ve deneysel araştırmalar yaparak derinlemesine bilgi ve deneyim birikimi oluşturmak.

• ODTÜ Kampüsünde araştırma, izleme ve topluma yönelim bilim (vatandaş bilimi) hizmeti verecek istasyonlar kurmak ve hali hazırda kurulu olanları aktifleştirmek.

• Bu ekosistemlerde insan etkilerinden kaynaklanan habitat tahribi ve kayıpların iyileştirilmesinde uygulanacak yaklaşımlar ve iyi hedeflenmiş restorasyon faaliyetleri geliştirmek.

• İklim değişimi ve artan arazi kullanımı gibi etkilerin günümüz ve gelecekte yaratacağı değişimleri farklı bilimsel yaklaşımlar (uzun dönemli izleme, modelleme, deneysel araştırmalar vb.) kullanarak tanımlayarak uyum ve etki azaltma yaklaşımları geliştirmek.

• ODTÜ Kampüsü bozkır, orman ve Eymir Gölü ekosistemlerinin işlev ve değerlerini, koruma-kullanma dengesini gözetmek amacıyla katılımcı bir yaklaşımla planlamak ve başarılı uygulamalardan elde edilen bilgi ve tecrübeyle ülkemizin diğer orman, bozkır ve tatlısu ekosistemlerinin nasıl korunacağına dair modeller oluşturmak.

• Türkiye'de ekosistem araştırmalarını yenilikçi ve dünya ile rekabet edebilecek bir düzeye getirecek olan uluslararası işbirliklerini oluşturmak amacıyla en önemli ekolojik araştırma programlarında olan "European Long Term Ecological Research" (eLTER; Avrupa Uzun Dönem Ekolojik Araştırma) ve "International Long Term Ecological Research" (ILTER; Uluslararası Uzun Dönem Ekolojik Araştırma) gibi çok sayıda programın parçası olmak.

• Yüksek lisans ve doktora öğrencileri ile kariyerlerinin başındaki genç araştırmacıların ekosistem ekoloğu olarak yetişmelerini sağlayarak, ülkemizde eksikliği hissedilen bu alanda yetişmiş eleman ihtiyacını gidermek.

• "Halk Bilim Girişimi"nin kurulması yoluyla, bozkır, orman ve göl ekosistemlerinin yapısı, işlev ve değerleri konusundaki bilgi birikimini "vatandaş" ile paylaşarak, bu ekosistemlerin önemini topluma anlatmak ve ODTÜ'nün toplumla olan bağını güçlendirmek amacıyla her yaş gurubundan öğrenciler ve yetişkinlere yönelik eğitim programları oluşturmak.
• Kısa dönemli programlarda (1-3 günlük) üniversite öğrencilerine ve istekli yurttaşlara ekosistem yapısı ve çeşitliliği üzerine alanında uzman bilim insanlarının katkılarıyla teorik ve pratik eğitimler vermek
• Seçilen pilot okullarla öğrencilerin farklı ekosistemlerde uzun dönemli (ilkokul ve ortaokul boyunca 8 yıl), ve yılın aynı zamanında gözlemler yapıp veri toplanmaları sağlayarak, genç bireylerin ODTÜ kampüsünün doğal zenginlikleriyle bağlarını güçlendirmek ve bilimsel süreçlerle ilgili öğrenme becerilerini artırmak.
• Yenilikçi bilişim teknolojilerinin gücünden yararlanıp çalışmaların tüm Türkiye'deki ve hatta yurt dışındaki hedef kitleye yaygınlaştırılmasını sağlamak.